Χορτιάτης
Ο Χορτιάτης, γνωστός με το προελληνικό θρακικό όνομα Κισσός(αρχαϊκά Κίσσος), είναι από τους παλιότερους οικισμούς της περιοχής, γνωστός ακόμα από τα χρόνια του Ηροδότου. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, ο βασιλιάς της Θράκης Κισσεύς (ή Κισσής) έχτισε στους πρόποδες του βουνού την πρωτεύουσά του, τον Κισσό.
Από τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ο Χορτιάτης τροφοδοτούσε την Θεσσαλονίκη με νερό. Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο μετέφερε νερό από τις πηγές του Χορτιάτη στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε από τους Ρωμαίους και επισκευάστηκε από τους Βυζαντινούς και, αργότερα, από τους Τούρκους. Το νερό μεταφερόταν με φυσική ροή με κανάλι (γκιρίζι) ορθογωνικής διατομής, επιχρισμένο εσωτερικά με κουρασάνι και σκεπασμένο με πλάκες. Το κανάλι ακολουθούσε την διαδρομή Χορτιάτης – Καμάρα – Διασταύρωση Πανοράματος – Εξοχή – Άνω Πόλη. Ερείπια του υδραγωγείου σώζονται δίπλα στο χωριό. Κατά την Βυζαντινή Εποχή, η περιοχή γνώρισε νέα ακμή με την ίδρυση λαμπρών μοναστηριών με σημαντικότερη την Μονή του Χορταΐτου, ερείπια της οποίας σώζονται και σήμερα στο χωριό. Το όνομα του σημερινού χωριού είναι παραφθορά του ονόματος της μονής.
Ο Χορτιάτης υπήρξε παλαιότερα «μονοπάτι των παγοποιών». Η παραγωγή πάγου ήταν ένα αρχαίο προσοδοφόρο επάγγελμα για τους κατοίκους του Χορτιάτη. Επέζησε μέχρι την δεκαετία του πενήντα. Ο πάγος, πολύτιμο αγαθό για τους Θεσσαλονικείς τους καλοκαιρινούς μήνες, δημιουργούνταν τον χειμώνα και διατηρούνταν, σε λάκκους σε σημεία του βουνού που δεν τα βλέπει ο ήλιος.
Χλωρίδα
Το δάσος του Χορτιάτη έχει συνολικά έκταση 14.000 χιλιάδες στρέμματα.
Σε υψόμετρο 850-1200μ κυριαρχεί η Οξυά με πλούσιο φύλλωμα, στις σκιές της Οξυάς υπάρχουν πανέμορφα κυκλάμινα, στα ξέφωτα υπάρχουν φτέρες, κρίνοι, γεράνια, νεραγκούλες, πανσέδες, ανεμώνες, κρόκους, μενεξέδες, ίριδες. Βελανιδιές αλλά και καστανιές υπάρχουν σε όλη την ΒΑ πλευρά του Χορτιάτη.
Μία εντυπωσιακή ποικιλία από μανιτάρια βγαίνει στα λιβάδια αλλά και στο δάσος.
Διάσπαρτες στο δάσος υπάρχουν κερασιές, καρυδιές και μηλιές, απομεινάρια παλιών καλλιεργημένων χωραφιών.
Πανίδα
Παλιά στον Χορτιάτη υπήρχε πλούσια πανίδα, άφθονο κυνήγι. Στο δάσος υπήρχαν και μεγάλα θηλαστικά (αγριογούρουνα, λύκοι, αλεπούδες). Στο βουνό επίσης υπάρχουν κοτσύφια και μπεκάτσες. Στις ρεματιές που έχουν νερό ακόμη και το καλοκαίρι μπορεί να δει κανείς νεροχελώνες, νερόφιδα, σαλαμάνδρες